Receptory muskarynowe

Agoniści receptorów muskarynowych, jak sama nazwa mówi, oddziałują na narządy wewnętrzne za pośrednictwem receptorów muskarynowych, które są związane z białkami G.

Typy i mechanizm działania receptorów muskarynowych

Wyróżniamy 5 typów receptorów muskarynowych:

• M₁
  • Pobudzenie receptora M₁, związanego z białkiem G_q/11, powoduje aktywację fosfolipazy C, która wywołuje natychmiastową hydrolizę PIP₂ do IP₃ i DAG. IP₃ powoduje zwiększenie stężenia Ca²⁺ w cytozolu i aktywację kinaz zależnych od Ca²⁺/kalmoduliny. DAG aktywuje serynowo-treoninowe kinazy C, które posiadają zdolność do fosforylacji białek. W neuronach dochodzi do hamowania wypływu jonów potasowych, co wywołuje depolaryzacje błony,
• M₂
  • Pobudzenie receptora M₂, związanego z białkiem G₀ i G_i, prowadzi do zahamowania aktywności cyklazy adenylanowej, a tym samym do zmniejszenia stężenia wtórnego przekaźnika cAMP (cyklicznego AMP). Dochodzi też do nasilenia przewodnictwa przez kanały K⁺ i zahamowania aktywności kanałów Ca²⁺ zależnych od potencjału.
• M₃
  • Czynnościowo odpowiada receptorowi M₁,
• M₄
  • Czynnościowo odpowiada receptorowi M₂,
• M₅
  • Czynnościowo odpowiada receptorowi M₁.

Charakterystyka receptorów muskarynowych

Poszczególne typy receptorów muskarynowych omówiono w Tabeli poniżej.

Charakterystyka agonistów receptorów muskarynowych

Agoniści receptorów muskarynowych (leki cholinomimetyczne) pobudzają układ przywspółczulny.

Aby łatwiej zapamiętać ich oddziaływanie na organizm, możesz sobie skojarzyć układ współczulny (poczytasz o nim w następnym rozdziale) z uruchamianiem mechanizmu “Walcz lub uciekaj”, a układ przywspółczulny z odpoczynkiem i pobudzeniem naturalnych funkcji fizjologicznych.

Wpływ agonistów receptorów muskarynowych na różne narządy omówiono w Tabeli poniżej.

Tak więc, agoniści receptorów muskarynowych, wiążą się z receptorami muskarynowymi, i co dalej? Jak to się dzieje, że oddziałują na narządy?

Tutaj z pomocą przychodzi obwodowy układ nerwowy. Składa się on z części aferentnej i eferentnej.

Drogi aferentne przewodzą impulsy z receptorów narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych do ośrodków autonomicznych w OUN.

Drogi eferentne, działają w drugą stronę, przewodzą impulsy z ośrodków autonomicznych w OUN do efektorów, czyli narządów wykonawczych.

Drogi eferentne (ale tylko w przypadku autonomicznego układu nerwowego!) są dwuneuronowe, jeden neuron doprowadza impuls do komórek zwoju autonomicznego, drugi do narządu wykonawczego.

Ciała komórkowe neuronów eferentnych znajdują się w ośrodkach autonomicznych w OUN, a ich aksony to inaczej włókna przedzwojowe. Docierają one do zwoju autonomicznego, gdzie poprzez synapsę łączą się z neuronami zazwojowymi, których aksony (włókna zazwojowe) docierają do efektorów.

Część eferentną obwodowego układu nerwowego przedstawiono na Ryc. poniżej.

Zauważ, że włókna przedzwojowe układu przywspółczulnego są dłuższe niż układu współczulnego. To dlatego, że zwoje przywspółczulne znajdują się dalej od rdzenia. 

Nie jest to jednak jedyna różnica.

W układzie przywspółczulnym neuroprzekaźnikiem jest tylko acetylocholina, a w układzie współczulnym - acetylocholina i noradrenalina.

Podział agonistów receptorów muskarynowych

Agonistów receptorów muskarynowych można podzielić na dwie grupy:

• Estry choliny:
  • acetylocholina,
  • metacholina,
  • betanechol,
  • karbachol.
• Alkaloidy:
  • pilokarpina,
  • cewimelina,
  • muskaryna.

Wskazania do stosowania leków cholinomimetycznych

Wskazania do stosowania leków cholinomimetycznych to:

• atonia przewodu pokarmowego,
• hipotonia mięśnia wypieracza moczu,
• jaskra z zamkniętym kątem przesączania,
• próby prowokacyjne w diagnostyce astmy oskrzelowej,
• zatrucie atropiną.

Przeciwwskazania do stosowania leków cholinomimetycznych

Przeciwwskazania do stosowania leków cholinomimetycznych to:

• astma oskrzelowa,
• czynna choroba wrzodowa,
• stany skurczowe przewodu pokarmowego,
• choroba Parkinsona,
• ciężkie niedociśnienie,
• zaburzenia przewodzenia w sercu,
• niewydolność wieńcowa,
• nadczynność tarczycy.

Działania niepożądane agonistów receptorów muskarynowych

Działania niepożądane agonistów receptorów muskarynowych to:

• nudności i wymioty,
• biegunka,
• zwężenie źrenic (miosis),
• łzawienie,
• zaburzenia widzenia,
• ślinotok,
• pocenie się,
• bradykardia.

Omówienie poszczególnych agonistów receptorów muskarynowych

Cechy charakterystyczne poszczególnych agonistów receptorów muskarynowych przedstawiono w Tabeli poniżej.

Acetylocholina

Nieselektywnie pobudza receptory muskarynowe, a większych dawkach również receptory nikotynowe. Pobudzenie receptorów nikotynowych może objawić się wzrostem ciśnienia tętniczego krwi. Ze względu na krótki okres działania i działania niepożądane związane z pobudzeniem układu przywspółczulnego, jej zastosowanie w lecznictwie zostało ograniczone. Jest używana w postaci 1% roztworu, w celu zwężenia źrenicy w czasie operacji okulistycznych.

Metacholina

Metacholina pobudza receptory M-cholinergiczne. Działa dłużej i silniej niż acetylocholina oraz jest odporna na działanie acetylocholinoesterazy i enzymów trawiennych przewodu pokarmowego. Znalazła zastosowanie w diagnostyce astmy oskrzelowej.

Betanechol

Betanechol pobudza receptory M-cholinergiczne. Działa dłużej niż acetylocholina oraz jest odporny na działanie acetylocholinoesterazy i enzymów trawiennych przewodu pokarmowego. Betanechol nasila perystaltykę przewodu pokarmowego, co sprawia, że znajduje zastosowanie w atonii pooperacyjnej przewodu pokarmowego.

Karbachol

Karbachol (Miostat) pobudza zarówno receptory M-, jak i N-cholinergiczne. Działa dłużej niż acetylocholina oraz jest odporny na działanie acetylocholinoesterazy i enzymów trawiennych przewodu pokarmowego. Karbachol nasila perystaltykę przewodu pokarmowego, dlatego też znajduje zastosowanie w atonii pooperacyjnej przewodu pokarmowego. Ponadto, wkropiony do oka powoduje zwężenie źrenicy, obniżenie ciśnienia śródgałkowego i jest stosowany w celu przerwania napadu jaskry. Jest też używany w postaci roztworu o stężeniu 0,01-3%, w celu zwężenia źrenicy w czasie operacji okulistycznej.

Pilokarpina

Pilokarpina (Pilocarpina WZF) wykazuje dość długie działanie parasympatykomimetyczne. Podana do worka spojówkowego powoduje zwężenie źrenicy i zwiększenie odpływu płynu śródgałkowego, co doprowadza do obniżenia ciśnienia śródgałkowego. Podana doustnie pobudza czynność wydzielniczą ślinianek. Pilokarpina znajduje zastosowanie w leczeniu zespołu Sjögrena (objawiającego się nadmierną suchością jamy ustnej, rogówki oraz spojówki) oraz jaskry.

Cewimelina

Cewimelina to agonista rec. M₁ i M₃ w nabłonku gruczołu łzowego i ślinianek. Cewimelina pobudza wydzielanie śliny oraz zwiększa wydzielanie łez w zespole Sjögrena. Selektywność cewimeliny względem receptorów muskarynowych sprawia, że jej stosowanie wiąże się z mniejszym ryzykiem działań niepożądanych.