Analogi glukagono­podobnego peptydu-1

Inkretynomimetyki to agonisty receptora GLP-1 (peptydu glukagonopodobnego typu 1), stosowane w leczeniu cukrzycy typu drugiego.
Spis treści

Analogi glukagono­podobnego peptydu-1 (inaczej inkretynomimetyki) to leki, które są peptydami, stosowane przede wszystkim parenteralnie, naśladujące działanie endogennych inkretyn.

Rola inkretyn w patogenezie cukrzycy

Inkretyny to hormony wytwarzane w komórkach jelit, które w odpowiedzi na obecność pokarmu w przewodzie pokarmowym, nasilają wydzielanie insuliny przez komórki beta w trzustce. Do inkretyn należą:

  • glukozozależny peptyd insulinotropowy (GIP – glucose-dependent insulinotropic polypeptide, dawniej znany jako: gastric inhibitory peptide),
  • glukagonopodobny peptyd-1 (GLP-1 – glukagon-like peptide 1).

W patogenezie cukrzycy typu 2, narastającej insulinooporności towarzyszy dysfunkcja komórek beta wysp trzustkowych. U chorych na cukrzycę typu 2 wydzielanie GIP pozostaje w granicach normy, podczas gdy sekrecja GLP-1 jest istotnie zmniejszona. Jednocześnie zachowany jest insulinotropowy efekt GLP-1, natomiast efekt GIP ulega znacznemu upośledzeniu.

Glukozozależny peptyd insulinotropowy

Glukozozależny peptyd insulinotropowy odgrywa istotną rolę w poposiłkowym zwiększaniu wydzielania insuliny przez komórki β trzustki. Hormon ten hamuje apoptozę komórek β trzustki i promuje ich proliferację, a także stymuluje wydzielanie glukagonu. GIP bierze również udział w procesie przebudowy kości. Powoduje proliferację osteoblastów, a także hamuje resorpcję kości przez osteoklasty. Receptory GIP występują przede wszystkim w trzustce, ale są obecne również w ośrodkowym układzie nerwowym, co umożliwia GIP wpływ na regulację apetytu i sytości. W cukrzycy typu 2 uwal­nia­nie GIP jest ogra­ni­czo­ne tyl­ko nieznacz­nie.

Glukagonopodobny peptyd-1

Glukagonopodobny peptyd-1, działa poprzez następujące mechanizmy:

  • stymulacja uwalniania insuliny z komórek beta trzustki zależnie od glukozy,
  • hamowanie wydzielania glukagonu przez komórki alfa trzustki,
  • zwalnianie opróżniania żołądka, a tym samym hamowanie apetytu,
  • zmniejszanie poposiłkowej glikemii,
  • działanie protekcyjne na komórki beta trzustki.
GLP-1 pobudza zależne od glukozy wydzielanie insuliny, obniża stężenie glukozy we krwi, zmniejsza apetyt oraz pobudza przemianę materii. W cukrzycy typu 2 uwal­nia­nie GLP-1 jest znacznie ogra­ni­czo­ne.

Mechanizm działania

Inkretynomimetyki podawane są w postaci roztworów do wstrzykiwań (wyjątek to semaglutyd, który może być podawany też w postaci doustnej – lek Rybelsus). Mechanizm ich działania polega na naśladowaniu działania glukagono­podobnego peptydu-1, co prowadzi do:

  • zwiększenia wydzielania insuliny, co wpływa na obniżenie glikemii,
  • hamowania wydzielania glukagonu, co wpływa na zahamowanie procesów glukoneogenezy i glikogenolizy,
  • spowolnienia opróżniania żołądka, co wpływa na spowolnienie wchłaniania glukozy z pożywienia.
Zauważ, że leki z tej grupy pomagają pacjentowi zmniejszyć masę ciała, gdyż aktywacja receptorów dla inkretynomimetyków oraz spowolnienie opróżniania żołądka powoduje wzmocnienie sygnałów sytości i osłabienie sygnałów głodu.

Inkretynomimetyki nie powodują generalnie nie zwiększają ryzyka hipoglikemii, gdyż inkretyny nie są wydzielane gdy stężenie glukozy we krwi jest w normie.

Podział inkretynomimetyków

Analogi GLP-1 można podzielić ze względu na czas działania leków na:

  • krótko działające:
    • eskenatyd (Byetta – podawany 2 razy na dobę, Bydueron – postać leku o przedłużonym uwalnianiu – podawany 1 raz w tygodniu),
    • liksysenatyd (Lyxumia – stosowany 1 raz na dobę),
  • średnio długo działające:
    • liraglutyd (Victoza, Saxenda – stosowany 1 raz na dobę),
  • długo działające:
    • dulaglutyd (Trulicity – stosowany 1 raz na tydzień),
    • semaglutyd (Ozempic – stosowany 1 raz na tydzień, Rybelsus – podawany doustnie 1 raz na dobę),
    • albiglutyd (Eperzan – niedostępny w Polsce).

Zwróć uwagę, że w 2022 roku FDA zatwierdziła do stosowania tirzepatyd (Mounjaro) pierwszy lek będący agonistą jednocześnie receptorów GLP-1 i GIP. Lek ten jest uważany za potencjalnie najbardziej skuteczny preparat w leczeniu otyłości.

Działania niepożądane

Główne działania niepożądane wywołane stosowaniem inkretynomimetyków to zaburzenia przewodu pokarmowego – nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha i refluks żołądkowo-przełykowy oraz zmniejszenie apetytu.

Piśmiennictwo:
  1. Ciegła, U., Folwarczna, J., Janas, A., Janiec, R., Janiec, W., Kaczmarczyk – Sedlak, I., Londzin, P., Nowińska, B., Podwińska, E., Pytlik, E., Śliwiński, L., Ireneusz- Trzeciak, H., (2021). Kompendium Farmakologii. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
  2. Jawień, J., Korbut, R., Olszanecki, R, Wołkow, P. (2017). Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
  3. Rajtar-Cynke G., (2015). Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
  4. Brunton, L., Hilal-Dandan, R., Knollman, B. (2017). Goodman and Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics. Thirteenth edition. McGraw-Hill Education.
  5. Mutschler, E., Geisslinger, G., Kroemer, H. K., Ruth, P., Schaefer-Korting. (2013). Mutschler Farmakologia i Toksykologia. Wydanie trzecie. MedPharm.
  6. Katzung, B.G., Masters, S.B., Trevor, A.J. (2012). Farmakologia ogólna i kliniczna. Wydanie pierwsze. MedPharm
Data ostatniej aktualizacji: 6 miesięcy temu
Opracowanie: Dorota Szmit, dr n. med. Karolina Matyjaszczyk-Gwarda
Spis treści
Powered By MemberPress WooCommerce Plus Integration

Zaloguj się

Nie masz konta? Wykup dostęp

Zgłoś problem/uwagę/błąd

Wypowiedz się na temat wpisu "Analogi glukagono­podobnego peptydu-1"

Tylko zalogowani użytkownicy mogą zgłaszać uwagi.