Androgeny to grupa hormonów o działaniu:

• androgenowym – warunkującym wystąpienie II-rzędowych cech płciowych męskich,
• anabolicznym – wpływających na gospodarkę białkową.

Substratem do syntezy androgenów jest cholesterol, który jest wstępnie syntetyzowany z glukozy i kwasów tłuszczowych lub pobierany z obecnych w krwi lipoprotein.

Produkcja androgenów kontrolowana jest przez lutropinę (LH) wytwarzaną w przysadce. Wydzielanie LH oraz wydzielanie androgenów kontrolowane jest za pomocą ujemnego sprzężenia zwrotnego. Wydzielanie LH zależy również od wydzielanej przez podwzgórze gonadoliberyny.

Przeciwwskazania do stosowania androgenów to:

• rak i przerost gruczołu krokowego,
• rak sutka u mężczyzn,
• ciąża, okres karmienia piersią.

Działania niepożądane związane ze stosowaniem androgenów to:

• wzrost potliwości, przetłuszczanie skóry, trądzik,
• umiarkowanie nasilony hirsutyzm,
• zatrzymanie jonów sodowych i wody w organizmie (obrzęki, podwyższone ciśnienie krwi),
• zaburzenia spermatogenezy,
• zatrzymanie wzrostu kości długich u osób młodych,
• zaburzenia miesiączkowania,
• zwiększenie hematokrytu, liczby krwinek czerwonych, stężenia hemoglobiny,
• niekorzystne zmiany profilu lipidowego (w tym zwiększenie stężenia LDL i zmniejszenie stężenia HDL).

Dehydroepiandrosteron

Dehydroepiandrosteron (DHEA) to naturalny hormon steroidowy, który jest chemicznie podobny do testosteronu i może łatwo być w niego przekształcony.

DHEA jest wytwarzany w warstwie siatkowatej kory nadnerczy w rytmie dobowym podobnym do rytmu wytwarzania kortyzolu. Warto zapamiętać, że wydzielanie DHEA zmniejsza się z wiekiem, a także u pacjentów chorujących na:

• przewlekłe schorzenia układu krążenia – choroba wieńcowa, niewydolność krążenia,
• kobiet z osteoporozą i reumatoidalnym zapaleniem stawów, anoreksją,
• u chorych na AIDS i inne wyniszczające choroby,
• w adrenopauzie.

Wskazania do stosowania DHEA to:

• terapia substytucyjna wieku podeszłego – andropauza i menopauza,
• niedoczynność kory nadnerczy:
  • pierwotna – choroba Addisona,
  • wtórna – w przebiegu niedoczynności przysadki.

Prasteron

Prasteron (Biosteron, DHEA Eljot) to syntetyczny dehydroepiandrosteron, który jest stosowany w uzupełnianiu niedoborów DHEA.

Testosteron

Testosteron (Androtop, Omnadren) powstaje głównie w jądrach, w komórkach śródmiąższowych (Leydiga), oraz w warstwie siatkowatej kory nadnerczy. W tkankach ulega on przemianie do bardziej aktywnego związku – dihydrotestosteronu.

Efekty testosteronu to:

• pobudzenie dojrzewania plemników,
• rozwój narządów rozrodczych,
• zwiększenie libido,
• działanie anabolicznie (zwiększa akumulację białek, zwiększa masę mięśni szkieletowych),
• zwiększanie aktywności gruczołów łojowych,
• nasilenie erytropoezy.

Wskazania do stosowania testosteronu to:

• hipogonadyzm,
• opóźnione dojrzewanie,
• zespół pokastracyjny,
• impotencja spowodowana niedoborem testosteronu,
• u kobiet wyjątkowo w chorobach związanych z hiperestrogenizmem (nieoperacyjny rak sutka, rak błony śluzowej macicy).