Antagonisty mineralo­­­kortyko­­­steroidów działają poprzez blokowanie receptorów dla aldosteronu, zlokalizowanych w kanalikach krętych i zbiorczych nerek, gdzie odbywa się zagęszczanie moczu, sekrecja do moczu jonów K⁺ i H⁺, oraz resorpcja zwrotna Na⁺.

Aldosteron wnikając do komórek łączy się z receptorem cytoplazmatycznym i w postaci kompleksu przemieszcza się do jądra komórkowego. Tam, reguluje ekspresję genów kodujących białka Na⁺/K⁺ – ATP-azy biorącej udział w transporcie jonów sodu i potasu. W wyniku tego dochodzi do zmniejszonego wydalania jonów K⁺ z moczem, co może skutkować groźną dla życia hiperkaliemią.

Spironolakton

Spironolakton (Spironol, Verospiron) to nieselektywny, kompetycyjny antagonista receptorów dla aldosteronu. Stymuluje diurezę poprzez zwiększenie wydalania sodu w moczu. Po rozpoczęciu przyjmowania leku jego działanie pojawia się po około 2 dniach oraz utrzymuje się przez taki sam czas po zakończeniu terapii.

Wskazania do stosowania spironolaktonu to:

• hiperaldosteronizm pierwotny,
• obrzęki w wyniku wtórnego hiperaldosteronizmu,
• nadciśnienie tętnicze.

Działania niepożądane, które może wywołać stosowanie spironolaktonu to:

• hiperkaliemia,
• kwasica metaboliczna,
• ginekomastia,
• zaburzenia menstruacji.

Spironolakton może spowodować groźną dla życia hiperkaliemię, dlatego nie należy podawać go przez dłuższy czas u osób z upośledzoną czynnością nerek, oraz przyjmujących inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI).

Eplerenon

Eplerenon (Espiro, Nonpres) to antagonista aldosteronu, jest jednak bardziej selektywny niż spironolakton. Nie wykazuje wpływu na receptory progesteronowe i androgenowe, co zmniejsza nasilenie objawów niepożądanych.

Eplerenon stosowany jest w celu zmniejszenia ryzyka śmiertelności i chorobowości pacjentów z niewydolnością serca, lub po przebytym zawale.

Działania niepożądane, które może wywoływać eplerenon to:

• hiperkaliemia,
• zawroty głowy,
• biegunka, nudności,
• wysypki skórne.

Interakcje antagonistów mineralokortykosteroidów

Ryzyko hiperkaliemii może być zwiększone podczas jednoczesnego stosowania eplerenonu lub spironolaktonu z inhibitorami konwertazy angiotensyny (ACEI), antagonistami receptora angiotensyny (ARB) oraz innymi lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas i preparatami potasu.

Leczenie NLPZ może prowadzić do ostrej niewydolności nerek spowodowanej bezpośrednim działaniem tych leków na filtrację kłębuszkową, szczególnie u pacjentów z grup ryzyka (pacjentów w podeszłym wieku lub odwodnionych).

Cyklosporyna i takrolimus mogą zaburzać czynność nerek i zwiększać ryzyko hiperkaliemii.

Jednoczesne stosowanie glikokortykosteroidów i antagonistów mineralokortykosteroidów może osłabiać działanie przeciwnadciśnieniowe (ze względu na zatrzymanie sodu i wody).