Antagonisty mineralokortykosteroidów działają poprzez blokowanie receptorów dla aldosteronu, zlokalizowanych w kanalikach krętych i zbiorczych nerek, gdzie odbywa się zagęszczanie moczu, sekrecja do moczu jonów K+ i H+, oraz resorpcja zwrotna Na+.
Aldosteron wnikając do komórek łączy się z receptorem cytoplazmatycznym i w postaci kompleksu przemieszcza się do jądra komórkowego. Tam, reguluje ekspresję genów kodujących białka Na+/K+ – ATP-azy biorącej udział w transporcie jonów sodu i potasu. W wyniku tego dochodzi do zmniejszonego wydalania jonów K+ z moczem, co może skutkować groźną dla życia hiperkaliemią.
Spironolakton
Spironolakton (Spironol, Verospiron) to nieselektywny, kompetycyjny antagonista receptorów dla aldosteronu. Stymuluje diurezę poprzez zwiększenie wydalania sodu w moczu. Po rozpoczęciu przyjmowania leku jego działanie pojawia się po około 2 dniach oraz utrzymuje się przez taki sam czas po zakończeniu terapii.
Wskazania do stosowania spironolaktonu to:
- hiperaldosteronizm pierwotny,
- obrzęki w wyniku wtórnego hiperaldosteronizmu,
- nadciśnienie tętnicze.
Działania niepożądane, które może wywołać stosowanie spironolaktonu to:
- hiperkaliemia,
- kwasica metaboliczna,
- ginekomastia,
- zaburzenia menstruacji.
Spironolakton może spowodować groźną dla życia hiperkaliemię, dlatego nie należy podawać go przez dłuższy czas u osób z upośledzoną czynnością nerek, oraz przyjmujących inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI).
Eplerenon
Eplerenon (Espiro, Nonpres) to antagonista aldosteronu, jest jednak bardziej selektywny niż spironolakton. Nie wykazuje wpływu na receptory progesteronowe i androgenowe, co zmniejsza nasilenie objawów niepożądanych.
Eplerenon stosowany jest w celu zmniejszenia ryzyka śmiertelności i chorobowości pacjentów z niewydolnością serca, lub po przebytym zawale.
Działania niepożądane, które może wywoływać eplerenon to:
- hiperkaliemia,
- zawroty głowy,
- biegunka, nudności,
- wysypki skórne.
Interakcje antagonistów mineralokortykosteroidów
Ryzyko hiperkaliemii może być zwiększone podczas jednoczesnego stosowania eplerenonu lub spironolaktonu z inhibitorami konwertazy angiotensyny (ACEI), antagonistami receptora angiotensyny (ARB) oraz innymi lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas i preparatami potasu.
Leczenie NLPZ może prowadzić do ostrej niewydolności nerek spowodowanej bezpośrednim działaniem tych leków na filtrację kłębuszkową, szczególnie u pacjentów z grup ryzyka (pacjentów w podeszłym wieku lub odwodnionych).
Cyklosporyna i takrolimus mogą zaburzać czynność nerek i zwiększać ryzyko hiperkaliemii.
Jednoczesne stosowanie glikokortykosteroidów i antagonistów mineralokortykosteroidów może osłabiać działanie przeciwnadciśnieniowe (ze względu na zatrzymanie sodu i wody).