Bio­transfor­macja

Reakcje biotransformacji zachodzą przede wszystkim w wątrobie, jednak metabolizowanie leków może mieć miejsce w wielu innych organach i podlegać złożonej regulacji.
Informacje podstawowe
Reakcje I fazy
  • Zachodzą głównie w wątrobie, z udziałem enzymów (w większości z grupy cytochromu P450) i wiążą się z wytwarzaniem energii, gromadzonej w komórce w postaci ATP.

  • Powstają w nich związki wykazujące aktywność farmakologiczną, a czasem związki toksyczne.

  • Obejmują procesy metaboliczne wiodące do chemicznej przemiany cząsteczki leku, takie jak: utlenienie, redukcja, hydroliza.

  • Zmieniają aktywność chemiczną związku.

  • Zwiększają rozpuszczalność związków w wodzie.
Reakcje II fazy
  • Powstałe związki mają zwiększoną rozpuszczalność.

  • Obejmują procesy sprzęgania samego leku i/lub jego metabolitów powstałych w fazie I z kwasami: siarkowym, glukuronowym, octowym, z aminokwasami oraz z glutationem.
Indukcja enzymów mikrosomalnych
  • Przyspiesza biotransformację leku, który ją wywołał, jak również innych leków obecnych w ustroju.

  • Zwiększenie aktywności oksydaz mikrosomalnych i układu sprzęgającego następuje wskutek długotrwałego obciążenia lekiem.
Efekt pierwszego przejścia
  • Wychwytywanie przez wątrobę i metabolizowanie leków, zanim osiągną krążenie duże. Przy podaniu leku p.o. dawki muszą być znacznie wyższe niż przy innych drogach podania, np. aspiryna, lewodopa, propranolol, morfina.
Proleki (pro-drugs)
  • Nieaktywny prekursor leku, który w wyniku biotransformacji zachodzącej w organizmie przechodzi w postać aktywną.

  • Ułatwienie wchłaniania np. enalapryl w organizmie przechodzi w enalaprylat.

  • Zmniejszenie działania drażniącego na błonę śluzową przewodu pokarmowego, np. bursztynian erytromycyny.

  • Ułatwienie przejścia przez barierę krew-mózg np. lewodopa przekształca się w dopaminę w mózgu.
Klirens wątrobowy
  • Określa proces eliminacji leku na drodze metabolizmu w wątrobie.
  • Klirens wątrobowy opisuje zależność:
    CLH = QH x EH
    QH – szybkość przepływu krwi przez wątrobę. EH – współczynnik ekstrakcji (wydajność procesu biotransformacji danego leku w wątrobie).

  • Wartość EH zależy od aktywności enzymów wątrobowych oraz od stopnia wiązania leku z białkami. W stanach niewydolności krążenia, marskości wątroby, podczas znieczulenia czy dużego wysiłku fizycznego, następuje spadek przepływu krwi przez wątrobę, obniża się również wartość klirensu wątrobowego.

  • High clearance drugs (EH > 0,8) – niemal cały lek jest usuwany z krwi podczas przepływu przez wątrobę (np. propranolol, lidokaina, werapamil).

  • Low clearance drugs (EH < 0,2) – eliminacja leku jest ograniczona pojemnością enzymatyczną wątroby (warfaryna, fenobarbital, diazepam, fenprokumon).
Biotransformacja – najważniejsze pojęcia

Piśmiennictwo:
  1. Bujak – Giżycka, B., Gębska, A., Jakubowski A., Jawień J., Lorkowski, B., Marcinkiewicz, E., Olszanecki, R., Wołkow, P., Woroń, J., Farmakologia po prostu (2009) Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Data ostatniej aktualizacji: 6 miesięcy temu
Opracowanie: Dorota Szmit, dr n. farm. Karolina Matyjaszczyk-Gwarda
Powered By MemberPress WooCommerce Plus Integration

Zaloguj się

Nie masz konta? Wykup dostęp

Zgłoś problem/uwagę/błąd

Wypowiedz się na temat wpisu "Bio­transfor­macja"

Tylko zalogowani użytkownicy mogą zgłaszać uwagi.