Leki cholinolityczne stosowane w leczeniu chorób dróg oddechowych podawane są głównie wziewnie. Cholinolityki działają wspomagająco w leczeniu astmy oskrzelowej, a w POChP są lekami pierwszego wyboru.

Mechanizm działania

Acetylocholina jest przekaźnikiem układu cholinergicznego, który jest zaangażowany w regulację napięcia mięśni gładkich oskrzeli oraz wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Dzięki blokowaniu działania acetylocholiny na receptory muskarynowe zlokalizowane w mięśniach gładkich dróg oddechowych, cholinolityki powodują rozszerzenie oskrzeli oraz redukcję wydzielania śluzu.

Warto zwrócić uwagę, że leki z tej grupy nie hamują działania innych substancji wpływających na oskrzela, takich jak histamina czy leukotrieny, nie wpływają również na przepuszczalność naczyń krwionośnych czy przewlekły stan zapalny, dlatego nie są stosowane rutynowo w leczeniu astmy.

Podobnie jak β-mimetyki leki blokujące receptory muskarynowe również możemy podzielić w zależności od długości działania. Wyróżniamy cholinolityki:

• krótko działające (SAMA, ang. short-acting muscarinics antagonists),
• długo działające (LAMA, ang. long-acting muscarinics antagonists)

Cholinolityki krótko działające

Do cholinolityków o krótkim czasie działania zaliczamy:

• bromek ipratropium w postaci aerozolu wziewnego (Atrodicl, Atrovent N) lub roztworu do nebulizacji (Atrovent),
• bromek oksytropium (niedostępne w Polsce).

Cholinolityki krótko działające są stosowane jako leki alternatywne u pacjentów, którzy nie mogą przyjmować agonistów receptorów β₂.

Bromek ipratropium

Bromek ipratropium blokuje głównie receptory muskarynowe typu M₃ i M₂. Charakteryzuje się szybkim i krótkim działaniem (początek działania około 15 minut po podaniu, czas działania 3-6 godzin).

Bromek oksytropium

Stosowanie tego leku w postaci bromku oksytropium pozwala uniknąć efektów ośrodkowych. Po podaniu działa on antagonistycznie do acetyocholiny i rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli. Działanie oksytropium rozpoczyna się około 15 minut po podaniu i utrzymuje do 1-2 godzin.

Działania niepożądane

Działania niepożądane cholinolityków krótko działających to:

• suchość błony śluzowej oczu i nosa,
• ból głowy,
• migotanie przedsionków,
• zaburzenia akomodacji,
• zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.

Cholinolityki długo działające

Do cholinolityków długo działających należą:

• bromek tiotropium w postaci proszku do inhalacji (Braltus, Spiriva, Srivasso) lub inhalatora miękkiej mgły (Spiriva Respimat),
• glikopironium w postaci proszku do inhalacji (Seebri Breezhaler, w: Ultibro Breezhaler),
• umeklidynium w postaci proszku do inhalacji (Incruse Ellipta),
• aklidynium (Bretaris Genuair),
• rewefenacyna (niedostępna w Polsce).

Leki te stosowane są głównie w leczeniu POChP oraz w leczeniu ciężkich postaci astmy.

Tiotropium

Tiotropium wykazuje powinowactwo do różnych typów receptorów muskarynowych zlokalizowanych w mięśniach gładkich ściany oskrzeli (od M₁ do M₅, wykazuje najsilniejsze powinowactwo do receptorów M₃). Tiotropium działa do 24 godzin, bardzo długie działanie jest spowodowane powolnym odłączaniem się leku od receptora.

Aklidynium

Aklidynium blokuje receptory muskarynowe M₃ prowadząc do zmniejszenia napięcia mięśni gładkich i rozkurczenia oskrzeli. Lek ten jest podawany drogą wziewną.

Umeklidynium

Umeklidynium również działa na receptory typu M₃, jednak działa znacznie dłużej niż aklidynium, nawet do 24 godzin.

Glikopironium

Glikopironium jest bardziej selektywne wobec receptorów muskarynowych typu M₃ niż M₂. Wykazuje takie samo działanie jak inne leki z tej grupy. Glikopironium stosowane jest w postaci inhalacji w leczeniu POChP.

Rewefenacyna

Rewefenacyna wykazuje powinowactwo do receptorów muskarynowych M₁-M₅. W mięśniach gładkich dróg oddechowych blokuje receptory M₃ powodując rozszerzenie oskrzeli. Lek ten stosowany jest w postaci inhalacji w leczeniu POChP.

Działania niepożądane

Cholinolityki długo działające mogą powodować działania niepożądane takie jak:

• zapalenie zatok,
• kaszel,
• ból głowy.