Dystrybucja leku

Dystrybucja to proces polegający na przenikaniu leków i ich metabolitów z krwi do tkanek, przez błony biologiczne na zasadzie transportu biernego lub aktywnego.
Spis treści

Dystrybucja to inaczej odwracalny proces rozprowadzania leku w organizmie. Rozmieszczenie leku w poszczególnych tkankach zwykle jest nierównomierne. Jest to spowodowane czynnikami takimi jak:

  • przepuszczalność błon,
  • różnice wartości pH między osoczem i tkanką,
  • ukrwienie narządów i tkanek,
  • wiązanie leku z białkami,
  • właściwości fizykochemiczne cząsteczek leku.

Wiązanie leku z białkami krwi

Wiązanie leku z białkami jest jednym z podstawowych czynników od jakich uzależniony jest stopień dystrybucji leku w tkankach. Dzieje się tak dlatego, że tylko wolna (niezwiązana z białkami) frakcja leku jest czynna biologicznie.

Zapamiętaj, że frakcja leku związana z białkami:

  • nie przenika do tkanek,
  • nie jest metabolizowana,
  • nie jest wydalana,
  • jest nieaktywna.

Do białek wiążących krwi należą:

  • albumina,
  • kwaśna α1-glikoproteina,
  • lipoproteiny.

Zwróć uwagę, że istnieją leki, tzw. “wypieracze białkowe“, które usuwają z wiązania z białkami inne słabiej wiązane leki. Należą do nich:

  • salicylany,
  • niektóre sulfonamidy,
  • fenylbutazon.

Stan wysycenia

Stan wysycenia to graniczna wartość stężenia leku, przy którym wszystkie miejsca wiązania w białku są zajęte. Zauważ, że dystrybucja leku jest możliwa dopiero po przekroczeniu stanu nasycenia.

Wiązanie leku w tkankach

Leki mogą wiązać się nie tylko z białkami krwi, ale również wykazywać zwiększone powinowactwo do niektórych tkanek. Może to znacząco wpływać na dystrybucję leku. W tkance lek może wiązać się z takimi elementami jak:

  • białka:
    • specyficznie (z białkiem receptorowym lub enzymem),
    • niespecyficznie (dowolne białko osocza lub tkanek),
  • kwasy nukleinowe,
  • lipidy.

Zwróć uwagę, że cząsteczki związane w tkankach nie mogą wykazywać działania farmakologicznego, bo nie mogą dotrzeć do miejsca działania, a także podlegać metabolizmowi oraz wydalaniu. Warto również zapamiętać, że wiązanie leku z lipidami może prowadzić do kumulacji leku, który po eliminacji we krwi, może ulegać redystrybucji, czyli uwalnianiu z tkanek. Przykładem takiej substancji jest insektycyd DDT.

Ciekawe jest, że tetracykliny, wykazują zwiększone powinowactwo do wapnia, a więc również do takich tkanek jak kości i zęby. W praktyce pozwoli ci to zapamiętać, że jednym z działań niepożądanych tetracyklin jest powodowanie przebarwień zębów. Również stront oraz ołów jako jony chemicznie podobne do wapnia odkładają się w kościach.

Bariery fizjologiczne

Głównymi barierami, które pokonuje lek w organizmie są:

  • bariera krew-mózg (BBB, od brain-blood barier; przenikają głównie cząsteczki lipofilne),
  • bariera krew-łożysko,
  • bariera krew-ciecz wodnista oka,
  • bariera krew-siatkówka oka,
  • bariera krew-jądro.

Objętości dystrybucji

Objętość dystrybucji jest parametrem, który ilościowo określa rozmieszczenie leku w organizmie. Można ją zdefiniować jako hipotetyczną objętość płynów ustrojowych, w której lek, po równomiernym rozmieszczeniu osiągnąłby takie samo stężenie jak we krwi. Umownie przyjmuje się, że jeśli objętość dystrybucji wynosi:

  • <7 l, to lek pozostaje w łożysku naczyniowym (np. heparyna, fenylobutazon),
  • 10-20 l, to lek przenika do przestrzeni pozanaczyniowej i rozmieszcza się w płynach pozakomórkowych (np. ampicylina, antybiotyki aminoglikozydowe),
  • 20-40 l, to lek ulega rozmieszczeniu w całej wodzie organizmu (np. teofilina, fenytoina, oksazepam),
  • >40 l, to lek ulega kumulacji w organizmie.
Piśmiennictwo:
  1. Ciegła, U., Folwarczna, J., Janas, A., Janiec, R., Janiec, W., Kaczmarczyk – Sedlak, I., Londzin, P., Nowińska, B., Podwińska, E., Pytlik, E., Śliwiński, L., Ireneusz- Trzeciak, H., (2021). Kompendium Farmakologii. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
  2. Brunton, L., Hilal-Dandan, R., Knollman, B. (2017). Goodman and Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics. Thirteenth edition. McGraw-Hill Education.
  3. Mutschler, E., Geisslinger, G., Kroemer, H. K., Ruth, P., Schaefer-Korting. (2013). Mutschler Farmakologia i Toksykologia. Wydanie trzecie. MedPharm.
  4. Katzung, B.G., Masters, S.B., Trevor, A.J. (2012). Farmakologia ogólna i kliniczna. Wydanie pierwsze. MedPharm
Data ostatniej aktualizacji: 6 miesięcy temu
Opracowanie: Dorota Szmit, dr n. farm. Karolina Matyjaszczyk-Gwarda
Spis treści
Powered By MemberPress WooCommerce Plus Integration

Zaloguj się

Nie masz konta? Wykup dostęp

Zgłoś problem/uwagę/błąd

Wypowiedz się na temat wpisu "Dystrybucja leku"

Tylko zalogowani użytkownicy mogą zgłaszać uwagi.