Estrogeny to (obok progesteronu) najważniejsze najważniejsze żeńskie hormony płciowe. U kobiet synteza estrogenów zachodzi przede wszystkim w jajnikach i jest pobudzana przez gonadotropiny (FSH i LH) wydzielane przez przysadkę.
Synteza żeńskich hormonów płciowych zachodzi w komórkach osłonki i komórkach ziarnistych jajników. Lutropina (LH) pobudza komórki osłonki do syntezy androstendionu z cholesterolu, a w kolejnym etapie do przekształcenia androstendionu w testosteron. Powstałe androgeny wychwytywane są przez komórki ziarniste pęcherzyków i tam pod wpływem folikulotropiny (FSH) ulegają za pomocą aromatazy przekształceniu w estrogeny (odpowiednio androstendion w estron oraz testosteron w estradiol).

U mężczyzn estrogeny powstają w niewielkich ilościach w komórkach Leydiga oraz w warstwie siatkowatej kory nadnerczy.
Estrogeny wiążą się zjądrowymi receptorami estrogenowymi wpływając na ekspresję genów, oraz receptorami zlokalizowanymi w błonie komórkowej, wywołując działania niegenomowe.
Efekty działania estrogenów
Estrogeny wywołują szereg efektów, do których zaliczyć można m.in.:
- wpływ na rozwój żeńskich narządów rodnych oraz II-rzędowych i III-rzędowych cech płciowych,
- wywoływanie wraz z gestagenami cyklicznych zmian błony śluzowej macicy i lepkości wydzieliny szyjkowej,
- zwiększanie krzepliwości krwi (poprzez zwiększenie stężenia czynników krzepnięcia II, VII, IX, X, i zmniejszenie stężenia antytrombiny),
- zwiększanie stężenia triglicerydów i frakcji HDL cholesterolu, a zmniejszenie stężenia LDL cholesterolu,
- zatrzymanie w organizmie jonów sodu i wody,
- zwiększanie wrażliwości macicy na działanie oksytocyny,
- hamowanie procesu osteolizy, oraz pośrednio zwiększanie aktywności osteoblastów,
- zwiększanie zawartości elementów elastycznych w skórze.
Estrogeny bardzo dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, jednak ulegają szybkiemu metabolizmowi wątrobowemu.
Naturalne estrogeny
Do naturalnych (czyli bez chemicznych modyfikacji struktury) estrogenów zaliczamy:
- estradiol,
- estriol,
- estron.
Estradiol
Estradiol to naturalny estrogen powstający w organizmie z estronu przy pomocy dehydrogenazy 3β-hydroksysteroidowej, lub z testosteronu w reakcji katalizowanej przez aromatazę.
Wskazania do stosowania estradiolu to:
- antykoncepcja hormonalna,
- pierwotna niedoczynność jajników,
- atroficzne zapalenie pochwy,
- profilaktyka osteoporozy,
- hormonalna terapia zastępcza.
Preparaty zawierające estradiol to m.in.:
- Systen 50 – w postaci systemu transdermalnego w formie plastrów,
- Estrofem – w postaci tabletek doustnych,
- Activelle – zawierający połączenie estradiolu i noretysteron, w postaci tabletek doustnych,
- Lenzetto – w postaci aerozolu do stosowania na skórę,
- Vagifem – w postaci tabletek dopochwowych,
- Divigel – w postaci żelu do stosowania na skórę.
Estriol
Estriol to estrogen, który odgrywa największą role w czasie ciąży, gdy produkowany jest przez łożysko. W lecznictwie stosowany jest głównie miejscowo w leczeniu zmian zapalnych pochwy, sromu, zrośnięciu warg sromowych oraz objawów niedoboru estrogenów w obrębie pochwy.
Preparaty zawierające estriol to m.in.:
- Gynoflor – zawierający połączenie estriolu i liofilizatu bakterii Lactobacillus acidophilus w postaci tabletek dopochwowych,
- Oeklop – w postaci kremu dopochwowego,
- Ovestin – w postaci tabletek doustnych, kremu lub globulek dopochwowych.
Syntetyczne estrogeny
Estrogeny syntetyczne (czyli zmodyfikowane strukturalnie) są najczęściej wykorzystywane w antykoncepcji hormonalnej. Zaliczamy do nich:
- etynyloestradiol,
- mestranol.
Etynyloestradiol
Etynyloestradiol działa dużo silniej i dłużej niż estradiol.
Wskazania do stosowania etynyloestradiolu to:
- antykoncepcja hormonalna,
- hipogonadyzm u kobiet,
- rak sutka,
- rak gruczołu krokowego.
Preparaty zawierające etynyloestradiol to m.in:
- Microgynon 21 (zawierajacy połączenie etynyloestradiol + lewonogestrel),
- Vibin (zawierajacy połączenie drosperydon + etynyloestradiol),
- Novynette (zawierajacy połączenie destrogel + etynyloestradiol),
- Antyvia (zawierajacy połączenie dienogest + etynyloestradiol),
- Yasmin (zawierajacy połączenie drosperydon + etynyloestradiol).
Działania niepożądane związane z stosowaniem estrogenów
Estrogeny mogą wywoływać takie działania niepożądane jak:
- wzrost ryzyka przerostu endometrium, raka endometrium i gruczołu sutkowego, w przypadku podawania samych estrogenów,
- wzrost ryzyka choroby zakrzepowo – zatorowej,
- tkliwość (zwiększone napięcie) gruczołów sutkowych,
- plamienia i krwawienia z dróg rodnych,
- nudności, wymioty, jadłowstręt,
- bóle głowy,
- retencja jonów sodowych i wody (co powoduje obrzęki),
- zaburzenia metabolizmu węglowodanów (zmniejszenie tolerancji glukozy),
- zaburzenia funkcji wątroby, żółtaczka cholestatyczna (stymulacja wydzielania cholesterolu do żółci),
- zwiększenie masy ciała.