Pod względem budowy chemicznej leki alkilujące można podzielić na:
Głównym mechanizmem cytotoksycznego działania leków alkilujących i bezpośrednią przyczyną śmierci komórki jest uszkodzenie biologicznej aktywności DNA, w wyniku alkilacji grup nukleofilowych zasad purynowych i pirymidynowych. Głównym miejscem działania tej grupy leków jest silnie nukleofilowy atom N(7) guaniny, jakkolwiek atomy N(1) i N(3) adeniny, N(3) cytozyny oraz grupy aminowe i sulfhydrylowe białek również mogą brać udział w tym oddziaływaniu.
Leki alkilujące działają nieswoiście dla fazy cyklu komórkowego.
Kompleksy platyny nie tworzą jonów karboniowych zdolnych do alkilacji, jednak są zaliczane do leków alkilujących, gdyż po uwodnieniu tworzą wiązania kowalencyjne z grupami nukleofilowymi zasad purynowych i pirymidynowych.
Leki alkilujące wywołują szereg działań niepożądanych, do których należą:
Do pochodnych iperytu azotowego zaliczamy:
Pochodne iperytu azotowego wykazują działanie alkilujące po przekształceniu do jonu etyloaminowego.
Główne wskazania do stosowania pochodnych iperytu azotowego obejmują: chłoniaki złośliwe (chłoniak Hodgkina, chłoniaki nieziarnicze, szpiczak mnogi).
Chlorambucyl to podstawowy lek w leczeniu przewlekłej białaczki limfatycznej i chłoniaków.
Cyklofosfamid jest prolekiem. Właściwości alkilujące uzyskuje po przekształceniu do aktywnych metabolitów pod wypływem cytochromu P450. Stosowany do leczenia białaczki, guzów litych oraz w mniejszych dawkach jako lek immunosupresyjny.
Ifosfamid jest prolekiem. Właściwości alkilujące uzyskuje po przekształceniu do aktywnych metabolitów pod wypływem cytochromu P450.
Wskazania do stosowania ifosfamidu to:
Do pochodnych nitrozomocznika zaliczamy:
Pochodne nitrozomocznika wykazują działanie alkilujące po przekształceniu do jonu choloroetylodiazoniowego. Poza typowym działaniem alkilującym hamują również pewne etapy syntezy kwasów nukleinowych, dzięki czemu wykazują niewielką oporność krzyżową z innymi lekami alkilującymi. Pochodne nitrozomocznika blokują również enzymy odpowiedzialne za naprawę DNA, co hamuje rozwój oporności komórek nowotworowych.
Syntetyczne pochodne nitrozomocznika charakteryzują się dużą lipofilnością i przenikaniem przez barierę krew–mózg.
Fotemustyna wyróżnia się dodatkowo zwiększonym wychwytem przez neurony i komórki gleju, w czym uczestniczą mechanizmy transportu aktywnego.
Syntetyczne pochodne nitrozomocznika, z wyjątkiem bendamustyny, są stosowane głównie w leczeniu pierwotnych (glejak wielopostaciowy, glejaki pnia mózgu, rdzeniak zarodkowy, gwiaździak, wyściółczak) i przerzutowych nowotworów mózgu.
Estrem kwasu sulfonowego jest busulfan. Lek alkiluje DNA przez uwalnianie rodników metylowych. Busulfan stosowany jest w leczeniu nowotworów układu krwiotwórczego. Działa on supresyjnie na wszystkie komórki układu krwiotwórczego, szczególnie na komórki macierzyste.
Do triazenów zaliczamy:
Właściwości alkilujące wykazuje aktywny metabolit triazenów – triazenoimidazolokarboksamid (MTIC).
Dakarbazyna jest stosowana dożylnie w leczeniu czerniaka, chłoniaka Hodgkina oraz mięsaków tkanek miękkich.
Temozolomid jest lekiem wysoce lipofilnym, który łatwo przenika do OUN. Stosowany jest w leczeniu glejaków wielopostaciowych i gwiaździaków anaplastycznych oraz przerzutowych nowotworów mózgu.
Do nieorganicznych kompleksów platyny stosowanych w leczeniu nowotworów zaliczamy:
Podstawą mechanizmu działania kompleksów platyny jest inhibicja replikacji DNA poprzez tworzenie wiązań wewnątrzniciowych (wiązanie do atomów N(7) sąsiadujących guanin). Spośród wszystkich połączeń tworzonych przez cisplatynę w przybliżeniu 65% stanowi dwufunkcyjne 1,2-wewnątrzniciowe krzyżowe połączenie, w którym kompleks platyny (II) tworzy krzyżowe wiązanie pomiędzy dwoma sąsiednimi atomami N(7) guaniny i ten rodzaj wiązania jest głównie odpowiedzialny za aktywność związków platyny. Nukleofilowy azot N(7) guaniny jest zarazem miejscem o dużej dostępności, ponieważ miejsce to jest wyeksponowane na głównym rowku podwójnej helisy i nie bierze udziału w tworzeniu wiązania wodorowego pomiędzy komplementarnymi parami zasad azotowych. Tworzenie wiązań krzyżowych kompleksów platyny z DNA prowadzi do pęknięć nici oraz zahamowania replikacji i transkrypcji.
Cisplatyna znajduje bardzo szerokie zastosowanie w leczeniu wielu nowotworów złośliwych, w tym:
Cisplatyna wykazuje najwięcej działań niepożądanych spośród nieorganicznych pochodnych platyny. Należą do nich:
Leki przeciwnowotworowe różnią się między sobą swoistością w obrębie różnych faz cyklu podziału komórki. Podział leków stosowanych w onkologii, ze względu na fazę cyklu komórkowego w jakiej działają, przedstawia poniższa grafika.
ul. Lipowa 3, 30-702 Kraków
© 2022 Korki z Farmy | 3PG - Knowledge delivered. All Rights Reserved.
Jesteśmy częścią 3PG
Wypowiedz się na temat wpisu "Leki alkilujące"
Tylko zalogowani użytkownicy mogą zgłaszać uwagi.
