Leki fibrynolityczne stosowane są w celu rozpuszczenia skrzepów utrudniających ukrwienie ważnych dla życia narządów. Znajdują zastosowanie w leczeniu:
- zatoru tętnicy płucnej,
- świeżego zawału mięśnia sercowego,
- zakrzepicy tętnic i żył.
Mechanizm działania leków fibrynolitycznych
Podstawowym enzymem proteolitycznym krwi wywołującym rozpuszczenie wytworzonego w procesie krzepnięcia skrzepu fibrynowego (włóknika) jest plazmina, która powstaje z nieczynnego prekursora tj. plazminogenu w wyniku działania aktywatorów naturalnych znajdujących się we krwi i ścianie naczyń oraz właśnie leków fibrynolitycznych.
Pod wpływem działania leków fibrynolitycznych nieaktywny plazminogen zostaje przekształcony w aktywną plazminę, która rozpuszcza włóknik występujący w skrzepie, co prowadzi do rozpuszczenia (lizy) skrzepu.
W niektórych przypadkach wytworzona we krwi plazmina może nie dochodzić do miejsca powstania skrzepu, co jest spowodowane zastojem krwi w tej okolicy. W takich sytuacjach leki fibrynolityczne można podać bezpośrednio do naczynia, w którym powstał skrzep.
Podział leków fibrynolitycznych
Leki fibrynolityczne można podzielić na trzy generacje w zależności od powinowactwa do wolno krążącego plazminogenu i plazminogenu związanego z fibryną.
Leki fibrynolityczne I generacji wywołują uogólnioną fibrynolizę, zaś II i III generacji wykazują większe powinowactwo do plazminogenu związanego z fibryną, dlatego nazywane są lekami trombolitycznymi.
Leki fibrynolityczne I generacji
Leki fibrynolityczne I generacji to:
- streptokinaza,
- anistreplaza,
- urokinaza,
- prourokinaza.
Streptokinaza
Streptokinaza to białko otrzymywane z hodowli paciorkowców β-hemolizujących (Streptococcus haemolyticus). Po podaniu dożylnym łączy się z plazminogenem i dopiero tak powstały kompleks aktywuje wolny (nie związany ze streptokinazą) plazminogen.
Na początku stosowania streptokinazy należy podać dawkę nasycającą, ponieważ u osób które przeszły zakażenie paciorkowcami obecne są przeciwciała unieczynniające ten lek.
Z uwagi na to, że streptokinaza jest białkiem obcogatunkowym, może wywoływać reakcje alergiczne.
Streptokinaza wchodzi w skład preparatu złożonego Distreptaza, występującego w postaci czopków doodbytniczych. Preparat ten stosowany jest samodzielnie w leczeniu ostrej, przewlekłej choroby hemoroidalnej oraz jako lek wspomagający, który swoim działaniem umożliwia o wiele lepszy dostęp antybiotyków i chemioterapeutyków do ogniska zapalnego.
Urokinaza
Urokinaza to enzym wytwarzany w nerkach i wydzielany do moczu. Wykazuje taki sam mechanizm działania jak streptokinaza.
Urokinaza (Urokinase medac) jest stosowana wyłącznie w lecznictwie zamkniętym.
Leki fibrynolityczne II generacji
Przedstawicielem II generacji leków fibrynolitycznych jest alteplaza.
Alteplaza
Alteplaza to rekombinowany ludzki aktywator plazminogenu o takim samym składzie jak naturalny aktywator, w związku z czym nie wywołuje reakcji alergicznych.
Działanie niepożądane alteplazy to:
- powikłania krwotoczne (zwłaszcza ryzyko krwotoku śródczaszkowego) przy stosowaniu dawek wyższych,
- wybroczyny w miejscu wkłucia,
- krwawienia z nosa i błony śluzowej dziąseł.
Alteplaza wchodzi w skład preparatu Actilyse (proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wlewu), który jest dopuszczony do stosowania tylko w lecznictwie zamkniętym.
Leki fibrynolityczne III generacji
Leki fibrynolityczne III generacji to związki trombolityczne powstałe w wyniku modyfikacji cząsteczki tkankowego aktywatora plazminogenu.
Leki fibrynolityczne III generacji to:
- reteplaza (Rapilysin),
- lanoteplaza,
- tenekteplaza (Metalyse).
Działania niepożądane leków fibrynolitycznych
Najczęstszym działaniem niepożądanym związanym ze stosowaniem leków fibrynolitycznych są krwawienia.
Przeciwwskazania do stosowania leków fibrynolitycznych
Przeciwwskazania do leczenia fibrynolitycznego zostały przedstawione w poniższej tabeli.
przeciwwskazania bezwzględne | przeciwwskazania względne |
---|---|
udar mózgu przebyty w ciągu ostatnich 2 miesięcy lub przejściowe niedokrwienie mózgu | utrwalone nadciśnienie tętnicze |
nowotwór, tętniak śródczaszkowy lub tętniak aorty | ciąża |
skaza krwotoczna z wyjątkiem rozsianego krzepnięcia śródczaszkowego | wrzody żołądka lub dwunastnicy |
biopsja lub zabieg chirurgiczny | zaawansowana niewydolność wątroby |
krwotoczna retinopatia cukrzycowa lub inne zagrożenie wystąpienia krwotoku | w przypadku streptokinazy należy stosować ten lek od 4 dni do 6 miesięcy |