Leki zobojętniające (ang. antacids, łac. antacida) działają przeciwwrzodowo, przeciwrefluksowo i ochronnie. Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego i działają miejscowo. Do leków neutralizujących kwas solny należą:

• związki glinu (wodorotlenek glinu, fosforan glinu, węglan dihydroksyglinowo-sodowy) – działają słabo, ale długotrwale, wykazują właściwości adsorbcyjne,
• związki magnezu (wodorotlenek magnezu, węglan magnezu) – działają dość szybko i silniej od związków glinu,
• związki wapnia (węglan wapnia) – działają dość szybko i długo,
• związki sodu (węglan dihydroksyglinowo-sodowy) – działają silnie i szybko.

Na rynku dostępne są połączenia różnych związków, a także ich połączenia z alginianami lub symetykonem. Alginian sodu nie należy do leków zobojętniających – jego działanie polega na wytworzeniu warstwy ochronnego żelu na powierzchni żołądka. Dimetykon (Esputicon) i symetykon (Espumisan) to leki zmniejszające napięcie powierzchniowe na granicy fazy płynnej i gazowej w przewodzie pokarmowym, powodujące pękanie pęcherzyków gazu, stosowane w leczeniu wzdęć.

Mechanizm działania

Leki neutralizujące są substancjami, które wchodząc w reakcję z kwasem solnym w żołądku neutralizują go. W wyniku zachodzących reakcji powstają związki obojętne dla organizmu – sole oraz woda.

Zwróć uwagę, że leki zobojętniające ze względu na właściwości absorbujące i podwyższenie pH w żołądku mogą wpływać na wchłanianie i wydalanie innych leków, dlatego pacjent powinien zachować 2-godzinny odstęp między przyjęciem leków z tej grupy i innych leków.

Wskazania

Leki neutralizujące kwas solny są stosowane w leczeniu wspomagającym i uzupełniającym w przebiegu chorób takich jak:

• choroba refluksowa przełyku,
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• dyspepsja czynnościowa,
• profilaktyka objawów związanych ze stresem,
• zgaga u kobiet w ciąży (z uwagi na bezpieczeństwo stosowania większości leków z tej grupy).

Przy prawidłowym schemacie podawania (czyli przy odpowiednio dobranej dawce i prawidłowym odstępie od posiłku) skuteczność terapeutyczna tej grupy leków jest podobna do skuteczności antagonistów receptora H₂.

Leki neutralizujące należy przyjmować często (1 godzinę po posiłku i na noc) i w dużych ilościach (pozwalających zobojętnić 20-50 mmol kwasu) co w praktyce ogranicza ich stosowanie.

Przykłady preparatów

Większość dostępnych na rynku leków zobojętniających ma postać preparatów wieloskładnikowych. Wśród dostępnych połączeń wyróżniamy:

• wodorotlenek glinu + wodorotlenek magnezu (Maalox tabletki),
• wodorotlenek glinu + wodorotlenek magnezu + symetykon (Manti),
• tlenek glinu + wodorotlenek magnezu (Maalox saszetki),
• węglan wapnia + węglan magnezu (Rennie),
• wodorowęglan sodu + węglan wapnia + alginian sodu (Gaviscon).

Jedyne preparaty na rynku, które nie zawierają związków glinu to Gaviscon i Rennie.

Działania niepożądane

Najbardziej charakterystyczne działania niepożądane jakie mogą wywoływać poszczególne grupy leków neutralizujących kwas żołądkowy to:

• związki magnezu – hipermagnezemia, biegunka,
• związki wapnia – hiperkalcemia, zaparcia,
• związki glinu – zaparcia, w dużych dawkach mogą zmniejszać wchłanianie fosforanów, co przyczynia się do rozwoju osteoporozy,
• związki sodu – zasadowica.

Pacjentowi, który poza zgagą cierpi z powodu zaparć, poleć preparat zawierający sole magnezu, gdyż działają one przeczyszczająco. Z kolei jeżeli pacjent skarży się na biegunki, rozważ rekomendację preparatu z działającymi zapierająco solami glinu lub wapnia.

Interakcje

Zmniejszenie środowiska kwasowego żołądka oraz tworzenie chelatów ze związkami bogatymi w grupy hydroksylowe może mieć wpływ na wchłanianie niektórych leków, takich jak:

• tetracykliny,
• fluorochinolony,
• żelazo,
• lewotyroksyna,
• glikokortykosteroidy,
• bisfosfoniany.

Aby zmniejszyć ryzyko takiej interakcji leki powinno się stosować z odstępem przynajmniej dwugodzinnym.