Jaskra to choroba charakteryzująca się postępującym i nieodwracanym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, które najczęściej związane jest z podwyższonym ciśnieniem wewnątrz gałki ocznej. Uszkodzenie nerwu wzrokowego prowadzi do powstania ubytków w pola widzenia, a w ostateczności do ślepoty. Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego najczęściej spowodowany jest nadmierną produkcją cieczy wodnistej lub zaburzeniem jej odpływu z gałki ocznej.
Celem terapii jaskry jest zahamowanie progresji uszkodzenia nerwu wzrokowego poprzez zmniejszenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Grupy leków stosowane w leczeniu jaskry to:
- analogi prostaglandyn,
- β-blokery,
- agonisty receptora alfa 2,
- leki cholinomimetyczne,
- inhibitory anhydrazy węglanowej.
Analogi prostaglandyn
Analogi prostaglandyn obniżają ciśnienie wewnąrzgałkowe poprzez ułatwienie odpływu cieczy wodnistej. Są to leki pierwszego wyboru w leczeniu jaskry otwartego (szerokiego) kąta przesączania. W tym wskazaniu stosowane są:
- latanoprost (Monoprost, Xalatan),
- trawoprost (Rozatrav, Travatan),
- bimatoprost (Bimaroz, Vizibim),
- tafluprost (Taflotan).
Leki z tej grupy charakteryzują się długotrwałym działaniem (mogą być stosowane raz dziennie), jednak mogą powodować takie działania niepożądane jak:
- hiperpigmentacja tęczówki,
- przekrwienie i obrzęk spojówek,
- wydłużenie i pogrubienie rzęs.
Zwróć uwagę, że wiele kosmetyków mających zwiększyć porost rzęs zawiera w składzie analog prostaglandyn (najczęściej bimatoprost).
Leki β-adrenolityczne
Leki β-adrenolityczne obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe poprzez zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej. Do leków z tej grupy stosowanych w leczeniu jaskry należą:
- betaksolol (Betoptic),
- karteolol (Carteol LP),
- tymolol (Oftensin, Timoptic).
Leki z tej grupy stosowane są 2 razy dziennie. Po dłuższym stosowaniu mogą powodować działania niepożądane takie jak:
- zespół suchego oka,
- podrażnienie powiek i spojówek,
- zaburzenia układu sercowo-naczyniowego takie jak np.: niedokrwienie mózgu, zastoinowa niewydolność serca (występujące rzadko),
- zaburzenia układu oddechowego, takie jak: duszność, skurcz oskrzeli (występujące rzadko).
Betaksolol jako selektywny beta-bloker jest bezpieczniejszy niż pozostałe leki z tej grupy, ale słabiej niż one obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe.
Agonisty receptora alfa 2
Agonisty receptora alfa 2 działają poprzez zmniejszenie wydzielania i usprawnienie odpływu cieczy wodnistej. Do leków z tej grupy stosowanych w leczeniu jaskry należą:
- klonidyna (niedostepna w Polsce),
- apraklonidyna (niedostepna w Polsce),
- brymonidyna (Alphagan, Biprolast).
Leki z tej grupy mogą powodować działania niepożądane takie jak:
- przekrwienie spojówek,
- alergiczne zapalenie spojówek,
- suchość w ustach,
- niedociśnienie.
Inhibitory anhydrazy węglanowej
Inhibitory anhydrazy węglanowej hamują aktywność enzymu obecnego w nabłonku ciałka rzęskowego. Anhydraza węglanowa powoduje powstawanie jonów wodorowych, jej zahamowanie spowalnia transport sodu oraz produkcję cieczy wodnistej prowadząc do zmniejszenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Do leków z tej grupy stosowanych miejscowo w leczeniu jaskry zaliczamy:
- dorzolamid (Nodom, Rozalin),
- brinzolamid (Azopt,Optilamid).
W przypadku ostrego ataku jaskry stosowany jest acetazolamid (Diuramid) w postaci doustnej.
Leki z tej grupy często są stosowane razem z β-blokerami, należy je jednak podawać krótkotrwale, ponieważ mogą powodować zaburzenia gospodarki elektrolitowej. Do działań niepożądanych powodowanych przez leki z tej grupy należą również:
- zamglone widzenie,
- zaburzenia smaku,
- parestezje,
- bóle głowy.
Leki cholinomimetyczne
Leki cholinomimetyczne działają poprzez pobudzenie włókien układu przywspółczulnego powodując skurcz źrenicy i ułatwiony odpływ cieczy wodnistej przez rozszerzone przestrzenie międzybeleczkowe. Leki cholinomimetyczne są skuteczne w leczeniu jaskry zarówno z otwartym jak i zamkniętym kątem przesączania. Do leków cholinomimetycznych zaliczane są:
- karbachol (niedostępny jako lek Rp),
- pilokarpina (Pilocarpinum WZF).
Karbachol dodatkowo hamuje aktywność esterazy acetylochilinowej.
Charakterystyczne dla cholinomimetyków działania niepożądane to:
- łzawienie,
- przekrwienie spojówek,
- ból oczu,
- ból głowy.