Jaskra to choroba charakteryzująca się postępującym i nieodwracanym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, które najczęściej związane jest z podwyższonym ciśnieniem wewnątrz gałki ocznej. Uszkodzenie nerwu wzrokowego prowadzi do powstania ubytków w pola widzenia, a w ostateczności do ślepoty. Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego najczęściej spowodowany jest nadmierną produkcją cieczy wodnistej lub zaburzeniem jej odpływu z gałki ocznej.

Celem terapii jaskry jest zahamowanie progresji uszkodzenia nerwu wzrokowego poprzez zmniejszenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Grupy leków stosowane w leczeniu jaskry to:

• analogi prostaglandyn,
• β-blokery,
• agonisty receptora alfa 2,
• leki cholinomimetyczne,
• inhibitory anhydrazy węglanowej.

Analogi prostaglandyn

Analogi prostaglandyn obniżają ciśnienie wewnąrzgałkowe poprzez ułatwienie odpływu cieczy wodnistej. Są to leki pierwszego wyboru w leczeniu jaskry otwartego (szerokiego) kąta przesączania. W tym wskazaniu stosowane są:

• latanoprost (Monoprost, Xalatan),
• trawoprost (Rozatrav, Travatan),
• bimatoprost (Bimaroz, Vizibim),
• tafluprost (Taflotan).

Leki z tej grupy charakteryzują się długotrwałym działaniem (mogą być stosowane raz dziennie), jednak mogą powodować takie działania niepożądane jak:

• hiperpigmentacja tęczówki,
• przekrwienie i obrzęk spojówek,
• wydłużenie i pogrubienie rzęs.

Zwróć uwagę, że wiele kosmetyków mających zwiększyć porost rzęs zawiera w składzie analog prostaglandyn (najczęściej bimatoprost).

Leki β-adrenolityczne

Leki β-adrenolityczne obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe poprzez zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej. Do leków z tej grupy stosowanych w leczeniu jaskry należą:

• betaksolol (Betoptic),
• karteolol (Carteol LP),
• tymolol (Oftensin, Timoptic).

Leki z tej grupy stosowane są 2 razy dziennie. Po dłuższym stosowaniu mogą powodować działania niepożądane takie jak:

• zespół suchego oka,
• podrażnienie powiek i spojówek,
• zaburzenia układu sercowo-naczyniowego takie jak np.: niedokrwienie mózgu, zastoinowa niewydolność serca (występujące rzadko),
• zaburzenia układu oddechowego, takie jak: duszność, skurcz oskrzeli (występujące rzadko).

Betaksolol jako selektywny beta-bloker jest bezpieczniejszy niż pozostałe leki z tej grupy, ale słabiej niż one obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Agonisty receptora alfa 2

Agonisty receptora alfa 2 działają poprzez zmniejszenie wydzielania i usprawnienie odpływu cieczy wodnistej. Do leków z tej grupy stosowanych w leczeniu jaskry należą:

• klonidyna (niedostepna w Polsce),
• apraklonidyna (niedostepna w Polsce),
• brymonidyna (Alphagan, Biprolast).

Leki z tej grupy mogą powodować działania niepożądane takie jak:

• przekrwienie spojówek,
• alergiczne zapalenie spojówek,
• suchość w ustach,
• niedociśnienie.

Inhibitory anhydrazy węglanowej

Inhibitory anhydrazy węglanowej hamują aktywność enzymu obecnego w nabłonku ciałka rzęskowego. Anhydraza węglanowa powoduje powstawanie jonów wodorowych, jej zahamowanie spowalnia transport sodu oraz produkcję cieczy wodnistej prowadząc do zmniejszenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Do leków z tej grupy stosowanych miejscowo w leczeniu jaskry zaliczamy:

• dorzolamid (Nodom, Rozalin),
• brinzolamid (Azopt,Optilamid).

W przypadku ostrego ataku jaskry stosowany jest acetazolamid (Diuramid) w postaci doustnej. 

Leki z tej grupy często są stosowane razem z β-blokerami, należy je jednak podawać krótkotrwale, ponieważ mogą powodować zaburzenia gospodarki elektrolitowej. Do działań niepożądanych powodowanych przez leki z tej grupy należą również:

• zamglone widzenie,
• zaburzenia smaku,
• parestezje,
• bóle głowy.

Leki cholinomimetyczne

Leki cholinomimetyczne działają poprzez pobudzenie włókien układu przywspółczulnego powodując skurcz źrenicy i ułatwiony odpływ cieczy wodnistej przez rozszerzone przestrzenie międzybeleczkowe. Leki cholinomimetyczne są skuteczne w leczeniu jaskry zarówno z otwartym jak i zamkniętym kątem przesączania. Do leków cholinomimetycznych zaliczane są:

• karbachol (niedostępny jako lek Rp),
• pilokarpina (Pilocarpinum WZF).

Karbachol dodatkowo hamuje aktywność esterazy acetylochilinowej.

Charakterystyczne dla cholinomimetyków działania niepożądane to:

• łzawienie,
• przekrwienie spojówek,
• ból oczu,
• ból głowy.