Aldosteron jest wytwarzanym w warstwie kłębkowatej kory nadnerczy najważniejszym pod względem fizjologicznym mineralokortykosteroidem. Do mineralokortykosteroidów zaliczany jest również 11-deoksykortykosteron (kortekson). Odpowiadają one za regulację stężenia jonów sodu (zwiększa wchłanianie zwrotne Na+ i wydalanie K+ z moczem).
Receptory dla mineralokortykosteroidów występują m.in. w nerkach, jelicie grubym, gruczołach ślinowych, łożysku. W tych narządach występuje specyficzny enzym dehydrogenaza 11beta-hydrosteroidowa2 (11beta-HSD2), który inaktywuje glikokortykosteroidy, zapobiegając aktywacji przez nie receptora dla mineralokortykosteroidów. Z tego względu GKS wykazują tylko minimalną aktywność mineralokortykoidową.
Uwalnianie mineralokortykosteroidów regulowane jest spadkiem objętości krwi, zmniejszeniem ukrwienia nerek oraz niskim stężeniem sodu w kanalikach dystalnych.
Fludrokortyzon
Fludrokortyzon jest syntetycznym hormonem kory nadnerczy, fluorowaną pochodną hydrokortyzonu, o dużej aktywności mineralokortykosteroidowej. Efektem działania fludrokortyzonu jest zwiększenie produkcji ATP-azy sodowo-potasowej w kanalikach zbiorczych nerki oraz wzrost syntezy białka kanału sodowego. Powoduje to zwiększenie wchłaniania Na+ oraz retencję wody w kanalikach dalszych, nasila wydzielanie K+ i H+ do światła kanalików.
Wskazania do stosowania fludrokortyzonu to:
- pierwotna i wtórna niewydolność kory nadnerczy,
- choroba Addisona,
- zespół nadnerczowo-płciowy z utratą soli,
- hipotonia ortostatyczną,
- zaburzenia elektrolitowe.
Warto zwrócić uwagę, że w stanach niedoboru hormonów kory nadnerczy mineralokortykosteroidy podaje się łącznie z glikokortykosteroidami i androgenami – jest to tzw. terapia substytucyjna.
Fludrokortyzon stosowany jest również w okulistyce w leczeniu stanów zapalnych oraz w otolaryngologii w stanach zapalnych ucha zewnętrznego i środkowego.
Podczas stosowania fludrokortyzonu mogą wystąpić działania niepożądane takie jak:
- retencja wody w organizmie, obrzęki,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia elektrolitowe (hipokaliemia),
- zwiększenie stężenia glukozy w krwi.