Pochodne nitrofuranu to leki przeciwbakteryjne zawierające w cząsteczce 5-nitrofurfural – pierścień furanu z grupą nitrową w pozycji 5.

Obecnie w Polsce w lecznictwie stosowane są cztery substancje z tej grupy:
- furazydyna – tabletki, zawiesina (Dafurag, Furaginum, Furazek)
- nifuroksazyd – tabletki, zawiesina (Endiex, Nifuroksazyd, Zyfurax)
- nitrofural – maści (Nifux, Nitrofurazon)
- nifuratel – tabletki, maść i globulki dopochwowe w połączeniu z nystatyną (Macmiror)
Mechanizm działania nitrofuranów
Mechanizm działania pochodnych nitrofuranu opiera się na redukcji leku przez bakteryjne nitroreduktazy do reaktywnych związków o charakterze wolnych rodników nitrowych, które atakują bakteryjne białka rybosomalne. W efekcie dochodzi do uszkodzenia DNA i zahamowania syntezy białek.
Spektrum działania nitrofuranów
Pochodne nitrofuranu działają bakteriostatycznie, a w większych stężeniach nawet bakteriobójczo. Niektóre z nich, np. nifuratel wykazują działanie przeciwgrzybicze w infekcjach Candida albicans. Pochodne nitrofuranu mają szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego, które obejmuje:
- bakterie Gram(+), np. Staphylococcus epidermidis, S. aureus, Enterococcus faecalis
- bakterie Gram(-), z rodzaju Enterobacteriaceae, np. Salmonella, Shigella, Proteus, Klebsiella Escherichia, Enterobacter
- wyjątek:
nie działają na pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i szczepy pałeczek odmieńca (Proteus vulgaris)
- wyjątek:
- bakterie beztlenowe, z rodzaju Bacteroides
Wskazania nitrofuranów
Pochodne nitrofuranu posiadają szerokie zastosowanie w leczeniu:
- ostrych i przewlekłych, niepowikłanych, w tym także nawracających
zakażeń dolnych dróg moczowych wywołanych przez pałeczki okrężnicy (Escherichia coli) –furazydyna - ostrej lub przewlekłej biegunki w przebiegu
zakażeń bakteryjnych przewodu pokarmowego– nifuroksazyd zakażeń pochwy i sromuwywołanych przez: rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis), grzyby z rodzaju Candida – nifuratel- pełzakowicy (amebiozy) jelitowej i lambliozy (giardiazy) jelitowej
- zakażeń skóry, oparzeń, owrzodzeń, zmian alergicznych wywołanych przez Staphylococcus auerus, Streptococcus pyogenes, Escherichia coli, Aerobacter aerogenes – nitrofural
Działania niepożądane nitrofuranów
Podczas stosowania pochodnych nitrofuranów mogą pojawić się:
- polineuropatie, szczególnie u diabetyków np. mrowienie, drętwienie kończyn, osłabienie siły mięśni, pieczenie skóry (po furazydynie)
- bóle głowy
- zaburzenia żołądkowo – jelitowe
- reakcje płucne, np. kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej, gorączka, dreszcze
- reakcje alergiczne
- niedokrwistość megaloblastyczna lub hemolityczna, u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (po furazydynie)
Interakcje nitrofuranów
Istotne interakcje pochodnych nitrofuranów obejmuje ich łączenie z:
- alkoholem – reakcja disulfiramowa (zahamowanie metabolizmu alkoholu etylowego, na etapie aldehydu octowego): uczucie gorąca, ból brzucha, nudności, wymioty, przyspieszenie rytmu serca
- innymi lekami doustnymi –
właściwości adsorpcyjne nifuroksazydu - fluorochinolonami – antagonistyczne działanie furazydyny