Pochodne nitrofuranu to leki przeciwbakteryjne zawierające w cząsteczce 5-nitrofurfural – pierścień furanu z grupą nitrową w pozycji 5.

Obecnie w Polsce w lecznictwie stosowane są cztery substancje z tej grupy:

• furazydyna – tabletki, zawiesina (Dafurag, Furaginum, Furazek)
• nifuroksazyd – tabletki, zawiesina (Endiex, Nifuroksazyd, Zyfurax)
• nitrofural – maści (Nifux, Nitrofurazon)
• nifuratel – tabletki, maść i globulki dopochwowe w połączeniu z nystatyną (Macmiror)

Mechanizm działania nitrofuranów

Mechanizm działania pochodnych nitrofuranu opiera się na redukcji leku przez bakteryjne nitroreduktazy do reaktywnych związków o charakterze wolnych rodników nitrowych, które atakują bakteryjne białka rybosomalne. W efekcie dochodzi do uszkodzenia DNA i zahamowania syntezy białek.

Spektrum działania nitrofuranów

Pochodne nitrofuranu działają bakteriostatycznie, a w większych stężeniach nawet bakteriobójczo. Niektóre z nich, np. nifuratel wykazują działanie przeciwgrzybicze w infekcjach Candida albicans. Pochodne nitrofuranu mają szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego, które obejmuje:

• bakterie Gram(+), np. Staphylococcus epidermidis, S. aureus, Enterococcus faecalis
• bakterie Gram(-), z rodzaju Enterobacteriaceae, np. Salmonella, Shigella, Proteus, Klebsiella Escherichia, Enterobacter
  • wyjątek: nie działają na pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i szczepy pałeczek odmieńca (Proteus vulgaris)
• bakterie beztlenowe, z rodzaju Bacteroides

Wskazania nitrofuranów

Pochodne nitrofuranu posiadają szerokie zastosowanie w leczeniu:

• ostrych i przewlekłych, niepowikłanych, w tym także nawracających zakażeń dolnych dróg moczowych wywołanych przez pałeczki okrężnicy (Escherichia coli) – furazydyna
• ostrej lub przewlekłej biegunki w przebiegu zakażeń bakteryjnych przewodu pokarmowego – nifuroksazyd
• zakażeń pochwy i sromu wywołanych przez: rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis), grzyby z rodzaju Candida – nifuratel
• pełzakowicy (amebiozy) jelitowej i lambliozy (giardiazy) jelitowej
• zakażeń skóry, oparzeń, owrzodzeń, zmian alergicznych wywołanych przez Staphylococcus auerus, Streptococcus pyogenes, Escherichia coli, Aerobacter aerogenes – nitrofural

Działania niepożądane nitrofuranów

Podczas stosowania pochodnych nitrofuranów mogą pojawić się:

• polineuropatie, szczególnie u diabetyków np. mrowienie, drętwienie kończyn, osłabienie siły mięśni, pieczenie skóry (po furazydynie)
• bóle głowy
• zaburzenia żołądkowo – jelitowe
• reakcje płucne, np. kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej, gorączka, dreszcze
• reakcje alergiczne
• niedokrwistość megaloblastyczna lub hemolityczna, u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (po furazydynie)

Interakcje nitrofuranów

Istotne interakcje pochodnych nitrofuranów obejmuje ich łączenie z:

• alkoholem – reakcja disulfiramowa (zahamowanie metabolizmu alkoholu etylowego, na etapie aldehydu octowego): uczucie gorąca, ból brzucha, nudności, wymioty, przyspieszenie rytmu serca
• innymi lekami doustnymi – właściwości adsorpcyjne nifuroksazydu
• fluorochinolonami – antagonistyczne działanie furazydyny