Przeciwciała monoklonalne to grupa leków o bardzo specyficznym działaniu na konkretne antygeny. Początkowo otrzymywane były z jednego klonu mysich limfocytów B, co wywoływało silną odpowiedź immunologiczną. Klasyczne przeciwciała nie podlegają już dalszym modyfikacjom.
Obecnie metody inżynierii genetycznej pozwalają na otrzymanie przeciwciał monoklonalnych chimerycznych, w których większość łańcucha stanowi białko ludzkie a część zmienna jest pochodzenia mysiego. Pozwala to na zmniejszenie efektów ubocznych związanych z odpowiedzią immunologiczną na mysie antygeny.
Cząsteczka przeciwciała zbudowana jest z fragmentu wiążącego antygen Fab oraz fragmentu Fc, z którego obecnością związana jest aktywacja układu odpornościowego, po związaniu się przeciwciała z antygenem. Może to blokować jego funkcje i związany z tym szlak przekazywania sygnału do wnętrza komórki.
Na potrzeby lecznictwa utworzono bardzo wiele nowych przeciwciał monoklonalnych, co wymusiło utworzenie specjalnego systemu nazewnictwa, przedstawionego w poniższej tabeli
| Przedrostek | Infiks określający kierunkowe działanie | Infiks określający pochodzenie epitopu przeciwciała od | Przyrostek |
| Dowolny | wirusy- vi(r) | ludzi – u | mab – (monoclonal antibodies) |
| | bakterie – ba(c) | myszy – o | |
| | układ limfatyczny li(m) | szczura – a | |
| | zmiany infekcyjne le(s) | chomika – e | |
| | układ sercowo-naczyniowy ci(r) | naczelnych – i | |
| | nowotwory tu(m) | przeciwciała humanizowane – zu | |
| | infiksy określające działanie przeciwciał monoklonalnych na nowotwory: -co(l) – okrężnicy -ma(r)– piersi -go(t) – jąder -go(v) – jajników -pro(o)– gruczołu krokowego -me(l) – czerniaka | przeciwciała chimeryczne – xi | |
Poniżej przykład odczytania znaczenia nazwy międzynarodowej na przykładzie przeciwciała monoklonalnego trastuzumab
| prefiks | Infiks 1 | Infiks 2 | sufiks |
| tras | tu | zu | mab |
| Dowolnie wybrany przez producenta | Działanie na nowotwory | Przeciwciało humanizowane | Przeciwciało monoklonalne |
Poniższa tabela przedstawia zestawienie najważniejszych przeciwciał monoklonalnych stosowanych obecnie w lecznictwie
| grupa przeciwciał/kierunek | mechanizm działania | przykłady | wskazania |
| swoiste/ na antygeny powierzchniowe | anty-CD38 | daratumumab | szpiczak mnogi |
| anty-GD2 | dinuksymab beta | nerwiak zarodkowy | |
| anty-SLAMF7 | elotuzumab | szpiczak plazmocytowy | |
| anty-CD20 | obinutuzumab, ofatumumab | przewlekła białaczka limfocytarna | |
| rytuksymab | chłoniak nieziarniczy plamica małopłytkowa ciężkie postacie reumatoidalnego zapalenia stawów | ||
| biswoiste/ na antygeny powierzchniowe | anty-CD19/CD3 | blinatumomab (humanizowane białko o złożonej budowie, posiada dwie pary zmiennych łańcuchów lekkich i ciężkich. Jedna para rozpoznaje antygen CD3 zlokalizowany na limfocytach T, a druga para rozpoznaje antygen CD19, który jest obecny na zmienionych nowotworowo limfocytach B) | ostra białaczka limfoblastyzna |
| nieskoniugowane/ na immunologiczne punkty kontrolne | anty-PD1/PD1L | pembrolizumab | czerniak niedrobnokomórkowy rak płuca chłoniak Hodgkina rak nerkowo-komórkowy |
| awelumab | rak trzustki rak nerkowo-komórkowy | ||
| atezolimumab | rak pęcherza moczowego niedrobnokomórkowy rak płuc rak piersi | ||
| cemiplimab | rak kolczystokomórkowy skóry | ||
| durwalumab | niedrobnokomórkowy rak płuca | ||
| niwolumab | czerniak niedrobnokomórkowy rak płuca chłoniak Hodgkina płaskonabłonkowy rak głowy i szyi | ||
| anty-CTLA4 | iplimumab | czerniak rak nerkowo-komórkowy | |
| nieskoniugowane/ na śródbłonkowy czynnik wzrostu | anty-VEGF | bewacyzumab | rak okrężnicy rak odbytnicy rak piersi niedrobnokomórkowy rak płuca rak nerki rak jajnika i jajowodu rak szyjki macicy |
| anty-VEGFR | ramucyrumab | rak żołądka rak okrężnicy i odbytnicy rak wątrobowokomórkowy | |
| nieskoniugowane/ na naskórkowy czynnik wzrostu | anty-EGFR | cetuksymab | rak jelita grubego rak płaskonabłonkowy głowy i szyi |
| necytumumab | płaskokomórkowy niedrobnokomórkowy rak płuca | ||
| panitumumab | rak jelita grubego | ||
| anty-HER2 | pertuzumab, trastuzumab | rak piersi rak żołądka | |
To koniugat chimerycznego przeciwciała monoklonalnego i syntetycznej toksyny botulinowej. Przeciwciało skierowane jest przeciwko antygenom CD30 i w ustroju szybko podlega degradacji lizosomalnej z uwolnieniem pochodnej toksyny botulinowej – MMAE (monomethyl auristatin E). Uwolniona pochodna araustyny wiąże się z tubuliną uszkadzając mikrotubule, co powoduje apoptozę komórki.
Wskazania – chłoniak Hodgkina
Działania niepożądane:
To immunotoksyna powstała z połączenia humanizowanego przeciwciała monoklonalnego skierowanego przeciwko antygenom CD22 z egzotoksyną A, która posiada właściwości cytotoksyczne. Po połączeniu się z antygenem moksetumomab pasudotoks uwalnia egzotoksynę, która powoduje inaktywację czynnika elongacyjnego i zahamowanie translacji.
Wskazania – białaczka włochatokomórkowa
Działania niepożądane:
To skoniugowane humanizowane przeciwciało monoklonalne przeciwko antygenowi CD22 z kalicheamycyną, antybiotykiem o działaniu alkilującym. Po połączeniu z CD22 antybiotyk zostaje uwolniony wewnątrz komórki powodując pęknięcia nici DNA i apoptozę komórki nowotworowej.
Wskazania – ostra białaczka limfoblastyczna
Działania niepożądane:
To koniugat przeciwciała skierowanego przeciwko antygenowi CD79b obecnemu na limfocytach B oraz MMAE. Po połączeniu z receptorem następuje uwolnienie MMAE i degradacja komórki.
Wskazania – chłoniak rozlany dużych komórek B
To połączenie przeciwciała monoklonalnego skoniugowane z DM1 (lekiem przeciwnowotworowym). Dzięki takiemu połączeniu osiągane jest wyższe stężenie DM1 w tkance nowotworowej. Trastuzumab emtanzyna zatrzymuje komórki w fazie G2/M cyklu komórkowego.
Wskazania – nieoperacyjny rak piersi
Działania niepożądane:
To rekombinowane mysie przeciwciało monoklonalne znakowane radioizotopem 90Y skierowane przeciwko antygenowi CD20. Po połączeniu z antygenem izotop itry emituje cząstki β które niszczą komórki nowotworowe.
Wskazania – chłoniak grudkowy
Działania niepożądane:
ul. Lipowa 3, 30-702 Kraków
© 2022 Korki z Farmy | 3PG - Knowledge delivered. All Rights Reserved.
Jesteśmy częścią 3PG
Wypowiedz się na temat wpisu "Przeciwciała monoklonalne"
Tylko zalogowani użytkownicy mogą zgłaszać uwagi.
