Tetracykliny to grupa antybiotyków działających bakteriostatycznie. Wstrzymują wzrost i rozwój bakterii na skutek zahamowania syntezy białek bakteryjnych. Podstawową strukturą chemiczną wszystkich tetracyklin jest układ tetracenu czyli 4 liniowo położone pierścienie benzenowe.

Mechanizm działania tetracyklin
Tetracykliny hamują biosyntezę białek na poziomie rybosomalnym przez wiązanie się z podjednostką 30 S.
Tetracykliny możemy podzielić ze względu na kolejność ich odkrycia:
- I generacja:
- tetracyklina
- oksytetracyklina
- limecyklina
- II generacja:
- doksycyklina
- III generacja:
- tygecyklina
- erawacyklina
- omadacyklina
Tetracykliny możemy podzielić ze względu na źródło ich otrzymywania:
- naturalne – otrzymane przez fermentację z hodowli szczepu Streptomyces
- tetracyklina (Tetracyklina TZF, w Pylera – lek złożony, w Polcortolon TC – lek złożony)
- oksytetracyklina (w Oxycort, Atecortin: leki złożone)
- chlorotetracyklina (Chlorocyclinum 3%)
- półsyntetyczne – otrzymane z przemian tetracyklin naturalnych
- doksycyklina (Doxycyclinum TZF, Unidox Solutab)
- limecyklina (Tetralysal)
- syntetyczne – otrzymane w pełni z przemian biotechnologicznych
- tygecyklina (Tygacil)
- erawacyklina (Xerava)
- omadacyklina
Spektrum działania tetracyklin
Spektrum działania tetracyklin jest bardzo szerokie i obejmuje:
- bakterie G (+)
- bakterie G (-)
- patogeny atypowe czyli takie, które nie posiadają ściany komórkowej, np. z rodzaju Chlamydia: trachomatis, pneumoniae, riketsje, Mycoplasma pneumoniae
- krętki
- beztlenowce
Wskazania do stosowania tetracyklin
Zakres wskazań do stosowania tetracyklin obejmuje m.in.:
zakażenia ukł. oddechowego(doksycyklina)- zakażenia skóry, np.
ropnie (czyraki), liszajec, zapalenie mieszków włosowych(doksycyklina, okstetracyklina, chlorotetracyklina) borelioza i stany po ukąszeniu owadów, po ugryzieniu kleszcza(doksycyklina)- zakażenia ukł. pokarmowego, np.: biegunka podróżnych, cholera, dur brzuszny, dżuma, bruceloza, tularemia, ornitoza
eradykacja Helicobacter pylori w czterolekowym schemacie: tetracyklina, metronidazol, bizmut, inhibitor pompy protonowej- zakażenia narządu wzroku, np.
zapalenie brzegów powiek, zapalenie spojówek(doksycyklina) trądzik młodzieńczy i trądzik różowaty(limecyklina, tetracyklina)- nieswoiste zapalenie cewki moczowej
- prewencja i leczenie malarii (doksycyklina)
Interakcje tetracyklin
Najważniejsze interakcje tetracyklin dotyczą ich jednoczesnego stosowania z:
- związkami Ca, Mg, Fe, Zn – zmniejszenie wchłaniania tetracyklin na skutek chelatowania ich przez wymienione jony
- lekami zobojętniającymi kwas żołądkowy (inhibitory pompy protonowej) – zmniejszenie wchłaniania tetracyklin w wyniku wzrostu pH soku żołądkowego
- lekami przeciwbiegunkowymi zawierającymi sole glinu i krzemu oraz pektyny – zmniejszenie wchłaniania tetracyklin
- doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi (acenokumarol, warfaryna) – wzrost ryzyka krwawień na skutek zahamowania wytwarzania protrombiny przez tetracykliny
- doustnymi lekami antykoncepcyjnymi – zmniejszenie skuteczności antykoncepcji
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Najważniejsze środki ostrożności podczas terapii tetracyklinami:
- nie stosować ich u kobiet w ciąży (działanie teratogenne)
nie stosować ich u dzieci poniżej 12. roku życia (nieodwracalne przebarwienia zębów)- unikać światła słonecznego i promieniowania UV (fotodermatozy)
zachować 1-2 godz. odstęp w czasie od przyjmowania pokarmów (w tym nabiału) lub suplementów zawierających jony Ca, Mg, Fe, Al
Działania niepożądane tetracyklin
Najważniejsze działania niepożądane tetracyklin to m.in:
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, np. ból brzucha, brak łaknienia, nudności, wymioty, biegunka, niestrawność
- trudności w połykaniu
- czarny język
- rzekomobłoniaste zapalenie jelit
- uszkodzenie wątroby
- uszkodzenie nerek
- przebarwienia, hipoplazja zębów
- zahamowanie wzrostu niemowląt
- nadwrażliwość na światło
- reakcje alergiczne