Tetracykliny to grupa antybiotyków działających bakteriostatycznie. Wstrzymują wzrost i rozwój bakterii na skutek zahamowania syntezy białek bakteryjnych. Podstawową strukturą chemiczną wszystkich tetracyklin jest układ tetracenu czyli 4 liniowo położone pierścienie benzenowe.

Mechanizm działania tetracyklin

Tetracykliny hamują biosyntezę białek na poziomie rybosomalnym przez wiązanie się z podjednostką 30 S.
Tetracykliny możemy podzielić ze względu na kolejność ich odkrycia:

• I generacja:
  • tetracyklina
  • oksytetracyklina
  • limecyklina

• II generacja:
  • doksycyklina

• III generacja:
  • tygecyklina
  • erawacyklina
  • omadacyklina

Tetracykliny możemy podzielić ze względu na źródło ich otrzymywania:

• naturalne – otrzymane przez fermentację z hodowli szczepu Streptomyces
  • tetracyklina (Tetracyklina TZF, w Pylera – lek złożony, w Polcortolon TC – lek złożony)
  • oksytetracyklina (w Oxycort, Atecortin: leki złożone)
  • chlorotetracyklina (Chlorocyclinum 3%)
• półsyntetyczne – otrzymane z przemian tetracyklin naturalnych
  • doksycyklina (Doxycyclinum TZF, Unidox Solutab)
  • limecyklina (Tetralysal)
• syntetyczne – otrzymane w pełni z przemian biotechnologicznych
  • tygecyklina (Tygacil)
  • erawacyklina (Xerava)
  • omadacyklina

Spektrum działania tetracyklin

Spektrum działania tetracyklin jest bardzo szerokie i obejmuje:

•  bakterie G (+)
•  bakterie G (-)
•  patogeny atypowe czyli takie, które nie posiadają ściany komórkowej, np. z rodzaju Chlamydia: trachomatis, pneumoniae, riketsje, Mycoplasma pneumoniae
•  krętki
•  beztlenowce

Wskazania do stosowania tetracyklin

Zakres wskazań do stosowania tetracyklin obejmuje m.in.:

• zakażenia ukł. oddechowego (doksycyklina)
• zakażenia skóry, np. ropnie (czyraki), liszajec, zapalenie mieszków włosowych (doksycyklina, okstetracyklina, chlorotetracyklina)
• borelioza i stany po ukąszeniu owadów, po ugryzieniu kleszcza (doksycyklina)
• zakażenia ukł. pokarmowego, np.: biegunka podróżnych, cholera, dur brzuszny, dżuma, bruceloza, tularemia, ornitoza
• eradykacja Helicobacter pylori w czterolekowym schemacie: tetracyklina, metronidazol, bizmut, inhibitor pompy protonowej
• zakażenia narządu wzroku, np. zapalenie brzegów powiek, zapalenie spojówek (doksycyklina)
• trądzik młodzieńczy i trądzik różowaty (limecyklina, tetracyklina)
• nieswoiste zapalenie cewki moczowej
• prewencja i leczenie malarii (doksycyklina)

Interakcje tetracyklin

Najważniejsze interakcje tetracyklin dotyczą ich jednoczesnego stosowania z:

• związkami Ca, Mg, Fe, Zn – zmniejszenie wchłaniania tetracyklin na skutek chelatowania ich przez wymienione jony
• lekami zobojętniającymi kwas żołądkowy (inhibitory pompy protonowej) – zmniejszenie wchłaniania tetracyklin w wyniku wzrostu pH soku żołądkowego
• lekami przeciwbiegunkowymi zawierającymi sole glinu i krzemu oraz pektyny – zmniejszenie wchłaniania tetracyklin
• doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi (acenokumarol, warfaryna) – wzrost ryzyka krwawień na skutek zahamowania wytwarzania protrombiny przez tetracykliny
• doustnymi lekami antykoncepcyjnymi – zmniejszenie skuteczności antykoncepcji

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Najważniejsze środki ostrożności podczas terapii tetracyklinami:

• nie stosować ich u kobiet w ciąży (działanie teratogenne)
• nie stosować ich u dzieci poniżej 12. roku życia (nieodwracalne przebarwienia zębów)
• unikać światła słonecznego i promieniowania UV (fotodermatozy)
• zachować 1-2 godz. odstęp w czasie od przyjmowania pokarmów (w tym nabiału) lub suplementów zawierających jony Ca, Mg, Fe, Al

Działania niepożądane tetracyklin

Najważniejsze działania niepożądane tetracyklin to m.in:

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, np. ból brzucha, brak łaknienia, nudności, wymioty, biegunka, niestrawność
• trudności w połykaniu
• czarny język
• rzekomobłoniaste zapalenie jelit
• uszkodzenie wątroby
• uszkodzenie nerek
• przebarwienia, hipoplazja zębów
• zahamowanie wzrostu niemowląt
• nadwrażliwość na światło
• reakcje alergiczne